Nông nghiệp hữu cơ

Nông nghiệp hữu cơ không đơn giản chỉ là sử dụng đầu vào hữu cơ thay thế đầu vào vô cơ. Nó mang ý nghĩa bao trùm rộng lớn hơn rất nhiều mà không đơn thuần chỉ tập trung vào kỹ thuật sản xuất đảm bảo chất lượng và sản lượng. Nông nghiệp hữu cơ chú trọng tới việc tạo ra sản phẩm lành có chất lượng, đảm bảo các mối quan hệ công bằng giữa con người với con người, con người với thiên nhiên, với môi trường sinh thái, với vật nuôi và vạn vận có liên quan. Sản xuất hữu cơ là sản xuất theo các tiêu chuẩn được xây dựng dựa trên 4 nguyên tắc nông nghiệp hữu cơ của tổ chức Nông nghiệp hữu cơ Quốc tế IFOAM (https://www.ifoam.bio), được đánh giá tuân thủ tiêu chuẩn bởi tổ chức chứng nhận và được dán nhãn bán là sản phẩm hữu cơ theo quy định.

Nông nghiệp hữu cơ là gì
Nông nghiệp hữu cơ (NNHC) là một hệ thống sản xuất nhằm duy trì sức khỏe của đất, của hệ sinh thái và con người. Nó dựa chủ yếu vào các tiến trình sinh thái, sự đa dạng sinh học và các chu trình thích nghi với điều kiện địa phương hơn là sử dụng các yếu tố đầu vào mang theo những ảnh hưởng bất lợi. Nông nghiệp hữu cơ kết hợp phương pháp canh tác truyền thống với những tiến bộ khoa học kỹ thuật nhằm mang lại lợi ích cho môi trường chung, thúc đẩy mối quan hệ bình đẳng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho tất cả các thành phần tham gia vào NNHC” ( Theo IFOAM-2005).
Bốn nguyên tắc cơ bản của nông nghiệp hữu cơ
Năm 2005, hội nghị thường niên của IFOAM tổ chức tại Adelaide – Úc đã thống nhất một định nghĩa chung về NNHC và xây dựng 4 nguyên tắc, gồm Sức khoẻ, Sinh thái, Công bằng và Cẩn trọng định hướng cho sản xuất và xây dựng các tiêu chuẩn NNHC trên toàn thế giới. IFOAM xây dựng các nguyên tắc làm căn cứ để xây dựng và phát triển NNHC trên toàn thế giới. Các nguyên tắc này cũng cho thấy những gì mà NNHC sẽ đóng góp cho thế giới, kết hợp với các nguyên tắc mang tính đạo đức, các nguyên tắc này sẽ như kim chỉ nam hướng dẫn cho việc xây dựng tiêu chuẩn và các chương trình phát triển nông nghiệp hữu cơ phù hợp với mỗi quốc gia trên toàn thế giới. NNHC có 4 nguyên tắc như sau:
Nguyên tắc về sức khoẻ (Health)
Nông nghiệp hữu cơ cần đảm bảo và tăng cường sức khoẻ của đất, của cây trồng, động vật, con người và cả hành tnh như một thể thống nhất không thể tách rời. Nguyên tắc này chỉ rõ rằng sức khoẻ của mỗi cá thể và quần thể không thể tách rời khỏi sức khoẻ của hệ sinh thái. Đất “khoẻ” tạo ra cây trồng khỏe, để nuôi dưỡng sức khoẻ của vật nuôi và con người. Vai trò của nông nghiệp hữu cơ dù là trong nuôi trồng, chế biến, tiêu thụ hay tiêu dùng thì đều cần đảm bảo duy trì và tăng cường sức khoẻ của hệ sinh thái và các sinh vật sống từ nhỏ nhất ở trong đất đến con người. Đặc biệt, nông nghiệp hữu cơ tập trung sản xuất các loại lương thực thực phẩm có chất lượng cao, giầu dinh dưỡng để cung cấp và bảo vệ sức khoẻ của con người. Trên cơ sở nguyên tắc này, nông nghiệp hữu cơ phải tránh sử dụng các loại phân hoá học tổng hợp, thuốc trừ sâu bệnh, thuốc kháng sinh và các chất kích thích – các nguyên liệu đó sẽ có ảnh hưởng đối nghịch về sức khoẻ.
Nguyên tắc về sinh thái (Ecology)
Nông nghiệp hữu cơ dựa vào hệ sinh thái sống động và chu trình tự nhiên. Các thành phần trong hệ sinh thái làm việc cùng nhau, cạnh tranh nhau và cùng nhau duy trì cuộc sống. Nguyên tắc này gắn NNHC sâu vào trong hệ sinh thái năng động. Nó cho thấy sản xuất phải được dựa vào các tiến trình của sinh thái và sự tái sinh. Để có được thức ăn và sức khỏe tốt phải thông qua sinh thái của môi trường sản xuất cụ thể. Ví dụ như đối với cây trồng thì cần có một môi trường đất sống động, đối với động vật nuôi cần có hệ sinh thái trang trại, đối với cá và các sinh vật biển là môi trường nước.
Các hệ thống canh tác hữu cơ, đồng cỏ chăn thả và thu hái tự nhiên cần phù hợp với các chu trình sinh thái và sự cân bằng trong tự nhiên. Qúa trình quản lý phải phù hợp với quy mô, với văn hóa vói sinh thái và các điều kiện địa phương. Giảm thiểu đầu vào bằng cách tái sử dụng, tái chế và quản lý hiệu quả nguồn năng lượng và vật liệu đầu vào để duy trì và cải thiện chất lượng môi trường và bảo tồn các nguồn lực.
Trong nông nghiệp hữu cơ, để có được sự cân bằng sinh thái cần phải thiết kế các hệ thống trang trại, thiết lập môi trường sống cho các sinh vật và duy trì tính đa dạng sinh học. Bất kỳ ai sản xuất, chế biến, thương mại hay tiêu dùng các sản phẩm hữu cơ cần bảo vệ môi trường sống, cảnh quan chung và sẽ được hưởng lợi từ chính nó.
Nguyên tắc về sự công bằng (Fair)
NNHC cần xây dựng trên mối quan hệ đảm bảo tính công bằng cùng mối quan tâm đến môi trường chung và cơ hội sống cho tất cả các sinh vật. Sự công bằng được hiểu như cách ứng xử sự hợp tình hợp lý, sự tôn trọng, và tận tình không mỗi đối với con người và cả với những mối quan hệ với các đời sống khác ở xung quanh. Nguyên tắc này nhấn mạnh rằng tất cả những gì có liên quan đến nông nghiệp hữu cơ cần đối xử trong mối quan hệ như con người đảm bảo công bằng tới tất cả các tầng lớp và các bên liên quan: NÔNG DÂN – CÔNG NHÂN – TRÍ THỨC – NHÀ PHÂN PHỐI – THƯƠNG NHÂN và NGƯỜI TIÊU DÙNG. Nó cũng bao hàm rằng các vật nuôi hữu cơ cần được tôn trọng và được cung cấp những cơ hội và điều kiện sống theo bản năng, tập tính tự nhiên và được hưởng phúc lợi
Công bằng còn được thể hiện trong cách sử dụng và quản lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên không chỉ đảm bảo tính sinh thái mà còn chú trọng đến tính xã hội, sự tin tưởng đối với các thế hệ tương lai. Sự công bằng này đòi hỏi các hệ thống sản xuất, phân phối và thương mại cần cởi mở và tính toán đến các chi phí thực tế công bằng cho môi trường và xã hội.
Nguyên tắc về sự cẩn trọng (Care)
NNHC cần được quản lý theo cách phòng ngừa và có trách nhiệm để bảo vệ môi trường, sức khỏe và hạnh phúc của các thế hệ hiện tại và tương lai. Lựa chọn cách quản lý, phát triển và áp dụng công nghệ trong nông nghiệp hữu cơ cần được chú ý để ngăn ngừa những khả năng rủi ro trước khi áp dụng. NNHC không chấp nhận sử dụng những công nghệ không thể dự đoán được những hậu quả của nó như công nghệ gen chẳng hạn. Người làm nông nghiệp hữu cơ có thể cố gắng tìm cách tăng năng suất và hiệu quả sản xuất, nhưng không được gây ra các nguy cơ có hại cho sức khoẻ và đời sống muôn loài. Do đó, các công nghệ mới khi áp dụng cần được đánh giá và cân nhắc các phương pháp hiện tại đang sử dụng. Những hiểu biết chưa đầy đủ về nông nghiệp và sinh thái khi được đưa vào áp dụng cần phải được cân nhắc cẩn thận.
Nguyên tắc này nhắm tới sự thận trọng và có trách nhiệm như là chìa khoá trong quản lý, khi lựa chọn công nghệ áp dụng trong nông nghiệp hữu cơ. Khoa học là cần thiết để đảm bảo sản phẩm Nông nghiệp hữu cơ là lành, là an toàn và không gây hại cho môi trường sinh thái. Tuy nhiên, mỗi kiến thức khoa học thôi chưa đủ. Kinh nghiệm thực tiễn, kiến thức bản địa, và phương pháp truyền thống cùng các kỹ năng được tích lũy sẽ mang đến các giải pháp giá trị đã được kiểm chứng qua thời gian.
Nguồn BĐP – PGS Việt Nam